Start

W 2020 roku ze względu na stan epidemii przyjmiemy inne obchody Święta Konstytucji. Wyrazem naszej pamięci w gminie Tuszów Narodowy będzie symboliczne złożenie kwiatów przed figurą Jana Pawła II i pomnikiem gen. Sikorskiego przez delegację samorządowców, poprzedzone intencją Mszy Świętej za Ojczyznę w Kościele Parafialnym w Tuszowie Narodowym w dniu 2 maja o godz. 10.30.

W tych miejscach można też indywidualnie składać symboliczne wiązanki kwiatów lub zapalić znicze.

3 maja 1791 roku sejm Czteroletni przyjął ustawę zasadniczą, którą była Konstytucja nazywana potocznie Konstytucją 3 Maja.

Była pierwszą w Europie, a drugą w świecie po Konstytucji Stanów Zjednoczonych. Jej projekt powstał dzięki współdziałaniu od końca 1790 króla Stanisława Augusta Poniatowskiego ze stronnictwem patriotycznym, skupiającym znaczną liczbę posłów na sejm. Za głównych jej twórców uznaje się m.in. Ignacego Potockiego, Stanisława Małachowskiego, Scipione Piattolego - włoskiego księdza - i Hugona Kołłątaja. Konstytucja ogłosiła: zniesienie "liberum veto", zniesienie wolnej elekcji, ustanowienie monarchii dziedzicznej, wprowadzenie trójpodziału władzy (ustawodawcza, wnioskodawcza, sądownicza), powiększenie armii do 100 tys.

Król zyskał pozycję silnego zwierzchnika rządu; ministrowie wchodzący w skład Straży (wybrani do niej przez króla) mieli prawo przedstawiać monarsze opinie, ale decyzję w imieniu rządu podejmował władca niezależnie od tych opinii. Decyzje rządu miały moc nakazu dla ministerstw, czyli tzw. komisji wielkich (wojska, skarbu, policji i edukacji).

Znaczącym wzmocnieniem władzy monarchy była jego inicjatywa ustawodawcza. Król miał pierwszeństwo tej inicjatywy we wszystkich ważnych dla państwa sprawach bieżących. Czyli projekty potrzebnych Rzeczypospolitej ustaw zgłaszał człowiek najlepiej znający i rozumiejący potrzeby państwa.

Konstytucja poczyniła też pewne zmiany w sądownictwie szlacheckim i miejskim. W zamierzeniu części jej twórców stanowiła punkt wyjścia dalszych przemian ekonomiczno-społecznych i politycznych.

Niestety po uchwaleniu przez Sejm Konstytucji, część wpływowej magnaterii nie zamierzała poddać się prawom ustanowionym na jej mocy i 14 maja 1792 zawiązała w niewielkim miasteczku Targowicy na kresach konfederację, w celu jej obalenia. W rzeczywistości spisek został zawiązany 27 kwietnia 1792 w Petersburgu pod patronatem cesarzowej Katarzyny II, która od 1768 r. występowała jako gwarantka ustroju Rzeczypospolitej. Sam tekst aktu konfederacji zredagował generał rosyjski Wasilij Popow, szef kancelarii księcia Grigorija Potiomkina. Wzięli w niej udział magnaci: generał artylerii koronnej Stanisław Szczęsny Potocki jako marszałek konfederacji koronnej, hetman wielki koronny Franciszek Ksawery Branicki, hetman polny koronny Seweryn Rzewuski, generał Szymon Kossakowski i inni. Sekretarzem konfederacji został publicysta Dyzma Bończa-Tomaszewski. Dążyli oni do podziału państwa na samodzielne prowincje. Zwrócili się w tym celu o pomoc wojskową do cesarzowej Rosji, uzyskali ją i 18 maja 1792 na Rzeczpospolitą uderzyła 100-tysięczna armia rosyjska – rozpoczęła się wojna polsko-rosyjska. Efektem tych działań był II rozbiór Polski w 1793 roku, przypieczętowany na sejmie w Grodnie.

Konstytucja 3 Maja pozostała natomiast dla Polaków wzorem działań politycznych i mitem polskiego poczucia narodowego, mitem, który przypominał, że musimy odzyskać własne państwo, że jesteśmy go warci. Służyły temu obchody rocznicowe. Pamiętano o Ustawie w czasie powstań narodowych. W stulecie jej uchwalenia, w 1891 r., istniały już publikacje naukowe i popularne związane z Konstytucją. Były też organizowane obchody rocznicowe na początku XX w.

W Polsce międzywojennej rocznica ta obchodzona była przez całe społeczeństwo, jako święto narodowe. Papież Benedykt XV w 1920 na prośbę polskich biskupów, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918, ustanowił dzień 3 maja Świętem Matki Bożej Królowej Polski. Upamiętnia ono śluby lwowskie króla Jana Kazimierza, który podczas potopu szwedzkiego powierzył Polskę opiece Matki Bożej. Nawet po II wojnie światowej, w 1946 r., mieliśmy słynne obchody 3 Maja w Krakowie, w czasie których aresztowano wiele osób.

To świadczy o tym, że Konstytucja była wciąż żywa w pamięci, jako jedno z wielkich osiągnięć Polski.

W okresie PRL-u, po wydarzeniach 1946 r., uroczystości 3 Maja ograniczono do minimum, aby w końcu oficjalnie znieść to święto w styczniu 1951 r. O dniu 3 Maja pamiętał nadal polski Kościół katolicki i obchodził ten dzień jako Święto Matki Boskiej Królowej Polski. Mimo religijnego charakteru, nabożeństwa odprawiane w tym dniu miały również akcenty patriotyczne i kończyły się często odśpiewaniem hymnu „Boże coś Polskę” lub „Roty”. Szczególne znaczenie miały obchody tego święta na początku lat 60., w okresie przygotowań do 1000-lecia chrześcijaństwa w Polsce. 3 maja 1966 r. kardynał Stefan Wyszyński przewodził centralnym uroczystościom milenijnym na Jasnej Górze w obecności ponad 200 tys. wiernych.

Po okresie transformacji ustrojowej oficjalne obchody rocznicowe odbywają się od 1990 roku. Sytuacja związana z epidemią w br., sprawiła, że nie możemy uczcić tego święta tradycyjnie, jak w każdym roku, poprzez osobisty udział w gminnych uroczystościach. Dlatego zachęcamy wszystkich do pogłębienia swojej wiedzy na temat Konstytucji, jej narodowych twórców, obrońców i znaczenia w historii RP. Niech ten wolny czas spędzony w domach temu służy.

R. Paterak