Historia Gminy Tuszów Narodowy

Obecne tereny gminy Tuszów Narodowy wchodziły w IX i X wieku w skład terytorium Wiślan, którzy w drugiej połowie IX wieku zostali podbici przez państwo wielkomorawskie, zlikwidowane po najeździe Węgrów około 906 roku. Następnie po krótkotrwałym panowaniu Czechów w drugiej połowie X wieku omawiany region przeszedł pod władanie Piastów. Po rozbiciu dzielnicowym w 1138 roku ziemie te weszły w skład księstwa sandomierskiego, które otrzymał książę Henryk, a po nim kolejno Kazimierz Sprawiedliwy, Leszek Biały, Bolesław Wstydliwy, Leszek Czarny.

Dane archiwalne dotyczące poszczególnych miejscowości gminy są czynione przy okazji innych większych wydarzeń, o ile dana wioska była z kimś lub czymś ważnym związana.

W 1316 roku pojawiła się wzmianka o wsi Jaślany. Kolejne zapisy odnajdujemy pod datami:

• 1453 r „Księga Polskoj Koronnoj Metriki XV stoletija” wymienia Malinie,
• 1456 r zapis Jana z Kobylan o Tuszowie potwierdzony w 1470 roku przez Jana Długosza w „Dziele o uposażeniu diecezji krakowskiej”
• 1529 r pierwsza informacja o Borkach Nizińskich
• 1569 r protokół lustracyjny wymienia wioskę Czajkowa
• 1604 r w protokole lustracyjnym odnajdujemy informację o Babisze
• 1660 r pierwsze wzmianki o Grochowem
• 1732 r. zapis o wsi Pluty
• 1837 r. zapis w archiwach parafii Chorzelów o miejscowości Hyki Dębiaki obecne Dębiaki, zaś w I połowie XVII wieku odnajdujemy zapis o istnieniu młyna wodnego o jednym kole i dwóch kamieniach „na Dębiaku”.
• W latach 1783-1785 na teren naszej gminy zostali sprowadzeni koloniści niemieccy i powstały takie miejscowości jak: Josefsdorf dzisiejszy Józefów, Reichscheim – po 1946 r. Sarnów oraz Tuszów Kolonia.
• Z wioski Trześń powstałej około 1510 roku ( pod tą datą odnajdujemy pierwszą wzmiankę o młynie na rzece Trześni koło Chorzelowa) została wydzielona nowa miejscowość Ławnica.

Obecnie gmina Tuszów Narodowy liczy 7992 mieszkańców (stan na dzień 31.12.2013) i zajmuje 8 952 ha powierzchni. W jej skład wchodzą następujące miejscowości:

Tuszów Narodowy - Siedziba Urzędu Gminy 

Tuszów Narodowy należy do osad, które zawdzięczają swoje początki pierwszym udanym próbom kolonizacji w widłach Wisły i dolnego Sanu ogromnego terenu Puszczy Sandomierskiej. Wieś powstała na skraju tego wielkiego kompleksu leśnego od strony Powiśla obok znanych nam już ze źródeł czternastowiecznych takich miejscowości jak: Chmielów, Jaślany, Padew, Przykop, Malinie.

W zestawie wsi położnych w starostwie sandomierskim figuruje Tuszów, jako wieś istniejąca w kompleksie włości królewszczyzny sandomierskiej. W dziele o uposażeniu diecezji krakowskiej z około 1470 roku Jan Długosz podał, że królewska wieś Tuszów należała do parafii Chorzelów (wcześniej w Osieku) i posiadała łany kmiece, 5 karczem, kilkunastu zagrodników. We wsi istniał także folwark królewski, który wraz z kmieciami i zagrodnikami uiszczał dziesięcinę snopową oraz sześć wiązek konopi kościołowi w Osieku. Obok wioski prowadził szlak komunikacyjny z Pilzna do Sandomierza, uczęszczany przez kupców i przewoźników towarów. Mieszkańcy Tuszowa wytworzyli własny specyficzny dla wiosek królewskich profil.

Nazwa Tuszów może wywodzić się od nazwy osobowej Tusz, Tusza lub od nazw topograficznych od wyrazów tuch, tech oznaczających błoto pokryte szuwarami, wskazujących, że była to osada położona na bagnach.

W latach 1783-85 cesarz austriacki Józef II sprowadził kolonistów niemieckich z Bawarii i osiedlił ich obok Tuszowa. W ten sposób powstała wieś Tuszów – Kolonia, później Tuszów Mały. W tym czasie Tuszów otrzymał przydomek Narodowy celem odróżnienia od części zamieszkałej przez Niemców.

W 1785 roku wybudowano szkołę ludową w Tuszowie Koloni dla osadników. W roku 1867, w chwili ukazania się nowej ustawy o gminach w Galicji, Tuszów był już zorganizowany w gminę.

Pierwszym wójtem gminy był Marcin Pastuszak, który zainicjował budowę szkoły i mieszkania dla nauczyciela obecnie budynek Gminnej Biblioteki Publicznej. Budynek ten oddano do użytku w 1869 roku.

Jednym z nauczycieli tejże szkoły był Tomasz Sikorski ojciec Władysława, urodzonego 20 maja 1881 roku. W części budynku, gdzie mieszkali państwo Sikorscy i gdzie przyszedł na świat przyszły generał, premier i naczelny wódz mieści się obecnie Izba Pamięci Generała Sikorskiego.

We wrześniu 1944 roku w Tuszowie Narodowym rozpoczęła działalność Filia Państwowego Gimnazjum i Liceum im. St. Konarskiego w Mielcu. Filię gimnazjum założył mgr Kazimierz Ulrych przy współudziale inicjatorów ks. Franciszka Gondka, Antoniny Eberle, ks. Michała Winiarza, którzy stanowili pierwszy skład grona pedagogicznego.

W 1947 roku z inicjatywy Tadeusza Lubaski, wielkiego miłośnika ziemi mieleckiej, na domu urodzin generała Sikorskiego została wmurowana tablica upamiętniająca fakt jego urodzin o treści:

„Tu urodził się Władysław Eugeniusz Sikorski 
dnia 20 –05-1881 R Ś+P Generał i Szef Państwa na Emigracji
Gromada Tuszów Narodowy 1947 r.”

3 grudnia 1948 roku gimnazjum zostało zlikwidowane i ponownie przeniesione do Mielca. W 1896 roku mieszkańcy Tuszowa Narodowego, Grochowego i Hyków- Dębiaków podjęli starania o utworzenie w Tuszowie Narodowym parafii. W 1902 roku biskup tarnowski Leon Wałęga skierował do Tuszowa administratora ks. Wojciecha Zbawińskiego.17 lipca 1905 roku biskup L. Wałęga dokonał uroczystej konsekracji świątyni.

W najnowszej historii wioski datą przełomową był 17 maja 1981 roku. Wtedy miały miejsce obchody 100 rocznicy urodzin Generała Sikorskiego, mające charakter religijno-patriotyczny, z udziałem ordynariusza diecezji tarnowskiej ks. biskupa Jerzego Ablewicza.

Upamiętnieniem obchodów było nadanie Szkole Podstawowej w Tuszowie Narodowym imienia generała W.E. Sikorskiego.

W latach 1987-1990 trwał remont kapitalny domu urodzin generała Sikorskiego, który został przekazany na działalność kulturalno-oświatową Gminnej Biblioteki Publicznej. Została w nim uczczona pamięć Wielkiego Polaka i Rodaka ziemi tuszowskiej, poprzez urządzenie Izby Jego Pamięci.

W 1990 roku postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Rzeszowie zostało oficjalnie zarejestrowane Towarzystwo Społeczno Kulturalne im. Generała Wł. E. Sikorskiego w Tuszowie Narodowym. W 1999 roku po reformie oświaty powstało w Tuszowie Narodowym Publiczne Gimnazjum, które 24 stycznia 2002 roku otrzymało imię Jana Pawła II, a 16 października 2005 roku odsłonięto przed budynkiem gimnazjum Figurę Ojca Świętego Jana Pawła II.

Kolejnym ważnym wydarzeniem z najnowszej historii wioski było:

• 1993 r. odsłonięcie tablicy pamiątkowej i popiersia generała W. Sikorskiego przed domem jego urodzin;
• 1998 r. poświęcenie sztandaru Towarzystwa Społeczno Kulturalnego im. Generała Sikorskiego w Tuszowie Narodowym;
• 2006 r. uroczystości 125. rocznicy urodzin gen. Sikorskiego pod honorowym patronatem Prezydenta RP;
• 2008 r. uroczystości 65. rocznicy tragicznej śmierci gen. Sikorskiego połączone z wmurowaniem kamienia węgielnego pod rozbudowę domu urodzenie gen. Sikorskiego pod honorowym patronatem Prezydenta RP;
• 2011 r. uroczystości 130. rocznicy urodzin gen. Sikorskiego połączone z otwarciem centrum jego pamięci w rozbudowanym obiekcie;
• 2014 r. budowa wielofunkcyjnego boiska sportowego na potrzeby uczniów szkoły podstawowej i młodzieży gimnazjalnej.